درک تاجیکانه از شاه و ملیکه

خودرا نزد خواننده گان موظف میدانم از این که دو روز پیش نقاشی ای از قوی سفید گزاشتم و چیزی در شرح آن ننوشتم. و دیروز نیز عکسی از هنرمند تاجیکیرا که در نقش ملکه ی برفی بازیده است…

ما تاجیکان با به زبان آوردن شاه یا ملکه یک ارمانی را در خود زنده می کنیم که مارا به زمان قبل از اینقلاب می برد و شاید به زمانی که شاهان ابرقدرت مان با قامت های بلند و سرمایه بیکران حکم بر همسایگان میدادند. به زمانیی سربلندی  و حتا به زمانی که گرچند در عمق فقر بوده یم، اما چنین به نظرمان می آمده که خود بر خود شاهی داشتیم، امیری داشتیم و خود بر خود حاکیم بوده یم. و حتا به  زمانی که آزاد از مستملکات روسیا ی کبیر بوده یم…

و آن افسانه ی معروف که شاهپسر زیبای از گوشه ی نا آشنای زمان می آید و کسرا به خوشبختی می رساند. مثل همانی که در یکی از شعر های خود فروغ فروخزاد می گوید:
آه ای شهزاده، ای محبوب رویا ی،
نیمه شب ها خواب می دیدم که می آیی…

مادرم عاشیق پوشکین شاعر روس  بود و به خوصوص افسانه هایش که می گفت کودکی هایش را به یادش می آرد. جوانیی بسیار کووتاه اش را  که  با شانزده ساله گی ازدواج کردن و با تولد اولین فرزندش در هفتده ساله گی به پایان می رسد. اما می گفت همیشه خواب آن شهزاده ی را می دیده که که به سراغش آمده است. بعد ها این ارمان خود را به ما دخترانش منتقیل کرد. هر شب با شوق و اندوه از شاه زاده ی می گفت که بسیار مهربان و زیباست و روزی به ناگاه خواهد  آمد و از بین ازدهام مردم دست دختر زیبا و مهربانی مثل خودرا  خواهد گرفت و برد به کشور دوردست خویش…

سال های که ما چهار خواهران بسیار کوچک بودیم و پدرم که همیشه در جلسه های تولانیی حزبی در ماسکاو می ماند، مادرم شب های دراز با نقاشی خودرا سرگرم میکرد و شب را روز. یک صبح که از خواب بیدار شدم، دیدم که در چهارچوب کومد بزرگ نزد تلفن مان با رنگ های آبی قوی غمگینی را در میان آب پرتلاتوم دریا ی نقاشی کرده است. بسیار زیبا بود. بسیار دلنشین، که حتا همین حالا نیز آنرا  چونانی که بود در یاد دارم و پیش نظر می آرم.  یادم است وقتی پرسیدمش که چرا این مرغ در میان دریای خشمگین غمناک استاده است و خودرا  به ساحل نمیگیرد. گفت این شاه دختری است که جادو گری بدکار اورا به این شکل دراورده است. نجاتش در دست شاه پسری است که دیر یا زود می آید و اورا  از این تلسم جادو نجات می دهد. و این مادر من بود که چهار فرزند در سی و پنج ساله گیی خود داشت و  هنوز امید بر وصل شاه زاده ی که خواهد امد و او را خوشبخت خواهد کرد. 

در اندیشه ی ما شاه و شاهزاده گی یک مفهوم بینیازی دارد، یک مفهوم آزادی از قیدو بند پوچ روزگار. زیرا به همه این زهمت و کار به دولت چنانی که مردم می گوند یک چیزمان دو نمی شود و  همیشه مارا دست کتاه و دور از آرزوهای ساده و معسومانه امان نگه می داشت. شاه در ذهن ما یک دست بخشنده یست که  نیرو از آسمان می گیرد و هر چی زمینیست بر او دسترس است. درک کودکانه و خیالیی که با هیچ منطق زمینی سنجیده نخواهد شد. گویا کودکانیم که هیج گاه بزرگ نمی شویم و هیج گاه باور های خودرا ویران نمی کنیم. شاید مارا چنین به بار آورده اند یا شاید ما گولخورده های ادبیات کلاسیک خویش هستیم که مرتب گفته اند هر چی زمینیست دل بر او مبندید و هر چی آسمانیست و خیالی موعتبر دارید…

و ما نیز حرف بزرگان را بر زمین نگذاشته یم و با افسانه ها و ارمان های آنها تمام عمر خودرا رفته یم. و گرچند روزهای پرکار و خسته کننده داشته یم، شب های شیرین و خواب های شاه زاده هارا دیده یم و شاهانه از جای برخواسته یم. شاه زاده گانیم گویا که مارا جادوگر زمان بر فقیر ترین مردمان عالم برگردانده است. از این جاست که ما بر ظاهیر دیگریم اما بر باطن دیگر. نسل فراموش شدهیم که هیچ شاهی و شاهزاده ی پاکدل و بی ریا به سراغمان نیامده است که مارا از بند جادو زمان برهاند.

حالا دیگر به خود می اندیشیم  و درک کرده یم که نجات ما در دست ماست. اما ارمان شاهزاده هنوز در دل ها یمان خوفته است. مثل مادر من که فراتر از بنجاه رسیده است اما همان افسانه را به نبیرگان خویش می خواند و چندین بار دیده ام که از گوشه ی چشمانش قتره های نازوک اشک می شارد…

قوی سفیدی که چشم بر راه است. به راه شهزاده ی خود.